ข้าวเจ๊กเชยเสาไห้
ประวัติพันธุ์
จังหวัดสระบุรี มีประวัติการปลูกข้าวมาเป็นเวลายาวนานเพราะเป็นจังหวัดยุทธศาสตร์ในพื้นที่ภาคกลางที่ได้รับการประกาศจัดตั้งขึ้นเพื่อรวบรวมเสบียงอาหารและเป็นยุ้งฉางเก็บไว้คราวศึกสงครามตั้งแต่ราวปี พ.ศ. 2125 ชุมชนในพื้นที่ประกอบอาชีพทำนารับจ้างและค้าขาย อำเภอเสาไห้เป็นแหล่งเศรษฐกิจใหญ่ของจังหวัดสระบุรี เป็นที่ชุมนุมการค้าขายสินค้าเกษตรต่างๆ จากพื้นที่ที่ได้รับน้ำจากลุ่มน้ำป่าสัก ข้าวเจ๊กเชย นำมาปลูกในพื้นที่อำเภอเสาไห้จากการที่ชาวบ้านนำข้าวมาแลกสินค้า ได้แก่ เกลือ กะปิ น้ำปลา หอม กระเทียม ที่บริเวณท่าเจ๊กเฮง พ่อค้าคนจีน ที่มีน้องชาย ชื่อเจ๊กเชยคอยควบคุมดูแลการแลกสินค้า และสนใจข้าวพันธุ์ก้นจุด จึงแนะนำให้ชาวนานำไปปลูกขยายผลผลิตแล้วนำมาแลกสินค้ากับเจ๊กเชย ต่อมาชาวนาจึงเรียกข้าวพันธุ์นี้ว่า ข้าวเจ๊กเชย จนเป็นที่รู้จักจากปากต่อปาก พ่อค้าเรือหลายคนนำสินค้าข้าวนี้ไปขายถึงอยุธยา พบว่าเป็นข้าวหุงขึ้นหม้อ รสชาติดี ไม่อ่อนไม่แข็งจนเกินไป เก็บไว้ค้างคืนไม่บูด จนสอบถามกันว่าเป็นข้าวอะไรมาจากไหนได้คำตอบว่า ข้าวเจ๊กเชย มาจากอำเภอเสาไห้ ดังนั้น “ข้าวเจ๊กเชยเสาไห้” จึงเป็นข้าวที่มีประวัติที่สื่อถึงวัฒนธรรมการอยู่ร่วมกันมานานนับร้อยปี มีการเกื้อกูลกันของกลุ่มชนต่างชาติในอำเภอเสาไห้ที่มีความผูกพันของชุมชนผู้ปลูกข้าว และพ่อค้าที่เป็นชาวไทยเชื้อสายจีนซึ่งเดินทางไปในที่ต่างๆ และรู้ในเรื่องคุณภาพข้าวที่ดี ที่เหมาะกับรสนิยมการบริโภคของคนไทย
ลักษณะประจำพันธุ์
ข้าวเจ๊กเชยเสาไห้ หมายถึง ข้าวที่ได้จากการแปรรูปข้าวเปลือก พันธุ์เจ๊กเชย ซึ่งเป็นพันธุ์พื้นเมืองและเป็นข้าวเจ้าไวต่อช่วงแสงปลูกในช่วงฤดูนาปีในพื้นที่อำเภอเสาไห้ อำเภอเมือง อำเภอหนองแซง อำเภอวิหารแดง อำเภอหนองแค อำเภอหนองโดน และกิ่งอำเภอดอนพุด จังหวัดสระบุรี เป็นข้าวพื้นแข็ง เมื่อหุงสุกข้าวจะร่วนเป็นตัวไม่เกาะกันเป็นก้อน ข้าวหุงขึ้นหม้อ ข้าวสุกจะนุ่ม ไม่แฉะ ไม่แข็งกระด้าง ไม่เหนียวเละ ไม่ยุบตัวเมื่อเป็นข้าวราดแกง ไม่บูดง่ายเมื่อทิ้งไว้เย็นข้ามวัน คุณภาพไม่เปลี่ยนแปลง ข้าวเก่าเมื่อนำมาหุงไม่มีกลิ่นสาบ
ความสัมพันธ์กับแหล่งภูมิศาสตร์
ขอบเขตการผลิตข้าวเจ๊กเชยเสาไห้ อยู่ในพื้นที่อำเภอเสาไห้ อำเภอเมือง อำเภอหนองแซง อำเภอวิหารแดง อำเภอหนองแค อำเภอหนองโดน และกิ่งอำเภอดอนพุด จังหวัดสระบุรี ซึ่งตั้งอยู่ทางภาคกลางของประเทศไทย
คุณค่าทางโภชนาการ
ข้าวเจ๊กเชยมีคุณสมบัติมีค่าน้ำตาลต่ำ ดีต่อสุขภาพเป็นข้าวขาวพื้นแข็งทีมีร้อยละของอมิโลสสูง (27-28%) ข้าวสุกค่อนข้างร่วน การทานข้าวกล้องเจ๊กเชยเสาไห้เหมาะสําหรับผู้ที่ต้องการรักษาโรคเบาหวาน ควบคุมโรคมะเร็ง โรคอ้วน พิษสุราเรื้อรัง เหน็บชา
ได้รับการรับรอง ข้าวสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ (GI) 30 กันยายน 2551
