ข้าวไร่ลืมผัวเพชรบูรณ์

ประวัติพันธุ์

จังหวัดเพชรบูรณ์ มีพื้นที่อยู่ในภาคเหนือตอนล่างหรือภาคกลางตอนบนของประเทศไทย ข้าวเหนียวดําพันธุ์ลืมผัวเป็นข้าวพื้นเมืองชนิดหนึ่งที่ชาวเขาเผ่ามังปลูก สําหรับบริโภคเป็นอาหารหลักกันมายาวนานเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นของชาวเผ่ามังที่สร้างวัฒนธรรมในการเพาะปลูกความเป็นอยู่วิถีชีวิตประเพณี โดยนํามาใช้เป็นเครื่องเซ่นไหว้ในพิธีกรรมต่างๆ ตามความเชื่อของชนเผ่า สืบต่อกันมาหลายชั่วอายุคน ความเป็นมาของชื่อข้าวชนิดนี้ มีเรื่องเล่าต่อกันมาว่ามีสามีภรรยาชาวเขาเผ่าม้งคู่หนึ่ง เมื่อสามีออกไปทําไร่ทํานาภรรยาอยู่บ้านหุงหาอาหารไว้รอสามี จนวันหนึ่งภรรยาได้หุงข้าวเหนียวสีดําไว้รอสามี นางคิดไว้ว่าจะกินข้าวเย็นพร้อมกัน แต่สามีกลับมาช้า นางทนหิวไม่ไหวเลยกินข้าวก่อน คาดว่าจะกินนิดๆ หน่อยๆ พอประทั้งหิว แต่เพราะความหอมนุ่ม อร่อย ของข้าวเหนียวดําที่นางหุงไว้รอสามี นางจึงเผลอกินจนหมด เมื่อสามีกลับมาถึงบ้าน ไม่มีข้าวกิน ข้าวนี้จึงได้ชื่อว่า ข้าวลืมผัว สําหรับข้าวเหนียวดําพันธุ์ลืมผัว ที่ปลูกที่จังหวัดเพชรบูรณ์ เป็นข้าวที่มีลักษณะพิเศษ คือ สีของเมล็ดจะดําเป็นเงา สีเข้มกว่าพื้นที่อื่นๆ มี คุณค่าทางโภชนาการ ประกอบด้วย วิตามิน แร่ธาตุ ที่มีประโยชน์ต่อร่างกายมีรสชาติอร่อย เคี้ยวหนุบๆ กรอบนอกนุ่มใน และมีกลิ่นหอมเป็นที่นิยมของผู้บริโภค

ลักษณะประจำพันธุ์

ข้าวไร่ลืมผัวเพชรบูรณ์ (Khao Rai Leum Pua Petchabun) หมายถึง ข้าวไร่ลืมผัวที่ใช้พันธุ์ข้าว เหนียวดําพันธุ์ลืมผัว ปลูกเป็นข้าวไร่ไวต่อช่วงแสง เมล็ดมีสีม่วงดําปลูกในพื้นที่สูงที่ระดับความสูง 400-800 เมตร จากระดับน้ำทะเลของจังหวัดเพชรบูรณ์ เมื่อหุงสุกจะมีรสชาติอร่อย ขณะเดี๋ยวจะรู้สึกหนุบๆ กรอบนอกนุ่มใน มีกลิ่นหอม และมีคุณค่า ทางโภชนาการสูง มีปริมาณสารต้านอนุมูลอิสระ โอเมกา 3 โอเมกา 6 โอเมกา 9 แอนโทไซยานิน แกมมา ออไรซานอล วิตามินอี (อัลฟา-โทโคฟีรอล) และแร่ธาตุต่างๆ เช่น แคลเซียม แมงกานีส เป็นต้น

ความสัมพันธ์กับแหล่งภูมิศาสตร์

ลักษณะภูมิประเทศ สภาพภูมิประเทศทั่วไปของจังหวัดเพชรบูรณ์ ประกอบด้วยภูเขาเพชรบูรณ์ เป็นรูปเกือกม้า รอบ พื้นที่ด้านเหนือของจังหวัดเป็นแนวขนานกันไปทั้งสองข้าง ทิศตะวันออกและทิศตะวันตกคิดเป็นเนื้อที่ ประมาณร้อยละ 40 ของพื้นที่ทั้งหมด มีพื้นที่ราบอยู่ตอนกลางและอําเภอด้านใต้ของจังหวัด เป็นพื้นที่ลาดชันจากเหนือลงใต้ มีแม่น้ำป่าสัก เป็นแม่น้ำสายสําคัญที่สุดของจังหวัด ไหลผ่านตอนกลางของจังหวัดทิศเหนือ ไปทิศใต้ ยาวประมาณ 350 กิโลเมตร ต้นน้ำเกิดจากภูเขาผาลาในจังหวัดเลย มีห้วยลําธารหลายสายเกิด จากภูเขาเพชรบูรณ์ แม่น้ำป่าสักไหลผ่านอําเภอหล่มสักเก่า หล่มสัก เมืองเพชรบูรณ์ หนองไผ่ บึงสามพัน วิเชียรบุรี และ ศรีเทพ ลักษณะภูมิอากาศ มีภูเขาล้อมรอบจึงทําให้อากาศร้อนจัดในฤดูร้อน หนาวจัดในฤดูหนาวบนภูเขาจะมีอากาศเย็นตลอดทั้งปี ในฤดูร้อนและฤดูฝนจะมีอุณหภูมิ 20-24 องศาเซลเซียส ฤดูร้อน เริ่มในเดือนมีนาคม ถึงเดือนเมษายน ฤดูฝนเริ่มเดือนพฤษภาคมถึงเดือนตุลาคม และฤดูหนาวในเดือน พฤศจิกายน ถึงเดือนกุมภาพันธ์ของทุกปี ดินแดนจังหวัดเพชรบูรณ์ มีสภาพภูมิประเทศเป็นภูเขาสลับซับซ้อน มีเนินเขา สลับแอ่งน้ำแคบๆ บริเวณที่ราบและค่อนข้างราบ ลักษณะดินมีความอุดมสมบูรณ์ปานกลางถึงอุดมสมบูรณ์สูงเป็นดินตะกอน น้ำพัด ทําให้ข้าวเหนียวดําพันธุ์ลืมผัว ที่ปลูกในบริเวณนี้มีคุณค่าทางโภชนาการและมีปริมาณสารต่างๆ ที่ เป็นประโยชน์ต่อร่างกายในปริมาณสูง

คุณค่าทางโภชนาการ

ข้าวไร่ลืมผัวเพชรบูรณ์ มีคุณค่าทางโภชนาการสูง มีปริมาณสารต้านอนุมูลอิสระ โอเมกา 3 โอเมกา 6 โอเมกา 9 แอนโทไซยานิน แกมมา ออไรซานอล วิตามินอี (อัลฟา-โทโคฟีรอล) และแร่ธาตุต่างๆ เช่น แคลเซียม แมงกานีส เป็นต้น

ได้รับการรับรอง ข้าวสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ (GI) 26 เมษายน 2556